გიორგი ძიგვაშვილი

პოეტი და მთარგმნელი გიორგი მიხეილის ძე ძიგვაშვილი 1917 წელს დაიბადა ვანის რაიონის სოფ. ციხესულორში. დაამთავრა თსუ ფილოლოგიის ფაკულტეტი ინგლისური ენისა და ლიტერატურის სპეციალობით. ჯერ კიდევ სტუდენტობის წლებში აქვეყნებს ლექსებს, თარგმანებს ინგლისური პოეზიიდან...

1942 წლის 11 იანვარს დააპატიმრეს. ბრალდება _ კ/რევოლუციური ორგანიზაციის წევრობა; მის შესახებ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საარქივო მასალებში ცნობები ძალზე მწირია (საარქ. №202085-6). 1942 წლის შეთქმულთა დახვრეტის სიას ერთვის საერთო ბრალდების და განაჩენის ოქმებიც. მათ შორისაა გიორგი ძიგვაშვილის დახვრეტის ცნობაც. საინტერესოა მისი ძმის, სულიკო ძიგვაშვილის, განცხადებები, რომლებიც არქივში, ხიმშიაშვილის საქმეში, დევს (საარქ. №421549-01). მისთვის ჯერ კიდევ 1979 წლის 2 აპრილს გაუგზავნიათ განცხადების პასუხი, რომ გ. ძიგვაშვილი დაიჭირეს 1942 წელს, იმავე წლის 11-20 სექტემბერს გაასამართლა ამიერკავკასიის ფრონტის სამხედრო ტრიბუნალმა, მიესაჯა დახვრეტა, განაჩენი სისრულეშია მოყვანილი 1942 წლის 17 ოქტომბერს...

კოტე ხიმშიაშვილი

კოტე (კონსტანტინე) ხიმშიაშვილი, გამორჩეული ახალგაზრდა პროზაიკოსი „ჩვენთაობელთა“ შორის, დაიბადა 1917 წელს, დაამთავრა თსუ ფილოლოგიის ფაკულტეტი ინგლისური ენისა და ლიტერატურის სპეციალობით, სწავლობდა უნივერსიტეტის ასპირანტურაში.

მეორე მსოფლიო ომის დაწყებისთანავე კოტე ხიმშიაშვილი ჯარში გაიწვიეს, მაგრამ 1942 წელს დააპატიმრეს გორში. დანაშაულის ხასიათი _ ანტისაბჭოთა აგიტაცია; კონტრრევოლუციურ, ნაციონალისტურ სამხედრო ორგანიზაციაში მონაწილეობა, რომლის მიზანი იყო შეიარაღებული აჯანყების გზით ხელისუფლების დამხობა და „თავისუფალი საქართველოს“ აღდგენა გერმანიის პროტექტორატით; მასთან ერთად დაპატიმრებულები, სულ 17 ახალგაზრდა, გაასამართლა ამიერკავკასიის სამხედრო ტრიბუნალმა 1942 წლის 20 სექტემბერს, სსკ-ის მუხ. 58-10-ის ნაწ. II და მუხ. 58-11 - ანტისაბჭოთა საქმიანობა, რაც ითვალისწინებდა დახვრეტას. განაჩენი სისრულეში მოიყვანეს 1942 წლის 17 ოქტომბერს (სშსს არქივი, საარქ. №202085-50);

პოეტი და ლიტერატურათმცოდნე გიორგი კალანდაძე

პოეტი და ლიტერატურათმცოდნე გიორგი ალექსანდრეს ძე კალანდაძე, შემდეგში ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი და საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის შოთა რუსთაველის სახელობის ქართული ლიტერატურის ისტორიის ინსტიტუტის უფროსი მეცნიერი თანამშრომელი, 1912 წლის 4 აგვისტოს დაიბადა ზესტაფონის რაიონის ს. ძირულაში;

1942 წლის 3 მარტს - ამ დროს ის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასპირანტი იყო - გიორგი კალანდაძე დააპატიმრეს. დაპატიმრების მოტივი: `1942 წლის მეორე ნახევარში მხილებულ იქნა არალეგალურ კონტრრევოლუციურ-ნაციონალისტურ სამხედრო გადატრიალების ორგანიზაციაში მონაწილეობაში, რომლის მიზანი იყო შეიარაღებული აჯანყების გზით საბჭოთა ხელისუფლების დამხობა, რათა აღედგინათ `თავისუფალი საქართველო~. მიუხედავად სამხილების არარსებობისა, შეთხზულ-შეკოწიწებული ბრალდებებით ის გაასამართლა ამიერკავკასიის ფრონტის სამხედრო ტრიბუნალმა საქართველოს სსრ სისხლის სამართლის კოდექსის 58/2 მუხლის საფუძველზე (კონტრრევოლუციური დანაშაულის განუცხადებლობა), მიესაჯა 7 წლით თავისუფლების აღკვეთა, შემდეგ – 3 წლით პოლიტიკური უფლებების ჩამორთმევა.

ანტისაბჭოთა ხელოვანი გრიგოლ კოსტავა

კოსტავა გრიგოლ ქრისტეფორეს ძე, დაბ. 1907 წელს ქ. ქუთაისში, უპარტიო, ყოფილი ფედერალისტი, ა/ს მუშაობისათვის საგანგებო კომისიის მიერ დაპატიმრებული იყო 1924 წელს, მარჯანიშვილის თეატრის მსახიობი, მცხ. რუსთაველის პრ. 34-ში, საშუალო განათლებით, დაოჯახებული (მეუღლე ჯაფარიძე მედეა, 24 წლის). 

სისხლის სამართლის საქმეში ნათქვამია: იგი 1942 წელს შევიდა არალეგალურ კ/რ ფაშისტურ ორგანიზაციაში - "საქართველოს განთავისუფლების კომიტეტში". ასრულებდა პრაქტიკულ საქმიანობას აღნიშნული კომიტეტის ერთ-ერთი ხელმძღვანელის დავალებით ორგანიზაციაში ახალი წევრების ჩასართავად, პირადად ბეჭდავდა ა/ს პროკლამაციებს გასავრცელებლად 500 ცალის ოდენობით, ადგენდა ა/ს ხასიათის ტექსტებს. ა/ს პროკლამაციებზე მუშაობისათვის იყენებდა საკუთარ ბინას, ეწეოდა ბოროტულ და ცილისმწამებლურ ფაშისტურ აგიტაციას. კ/რ ორგანიზაცია, რომელსაც წარმოადგენდა კოსტავა, მიზნად ისახავდა საბჭოთა წყობის დამხობას, გერმანულ ჯარებთან შეხვედრის ორგანიზებას და ნაციონალური ხელისუფლების ფორმირებას საქართველოში. ეს ყველაფერი მან დაკითხვისას უარყო, აღიარა მხოლოდ პროკლამაციების დაბეჭდვა. 

ბრალი დასდეს შემდეგში: 1942 წლის გაზაფხულზე გადმოიბირა ვალერიან დვალიშვილმა ა/ს ორგანიზაციაში, საკუთრივ მან გადმოიბირა ალექსანდრე მაღლაკელიძე, ადგენდა პროკლამაციებს, აპირებდა კავშირის დამყარებას ქართულ ემიგრაციასთან. ეს დანაშაული გათვალისწინებულია საქ. სსრ სსკ-ის 58.10 და 58.11 მუხლებით. ბრალდებულმა თავი დამნაშავედ სცნო. 

1945 წლის 1-4 აგვისტოს დადგენილებით საქ. შსსკ-ის სამხედრო ტრიბუნალმა მას მიუსაჯა სასჯელის უმაღლესი ზომა - დახვრეტა. 1945 წლის 13 სექტემბერს წინა გადაწყვეტილება შეიცვალა 10 წლით თავისუფლების აღკვეთით. იყო განსაკუთრებულ ბანაკში #4, სადგ. ყარაბასი (ყარაგანდის რკინიგზა).  

ბანაკიდან გათავისუფლდა 1955 წლის 29 მარტს.

სსრკ უმაღლესი სასამართლოს კოლეგიის 1956 წლის 13 მაისის განჩინებით საქმე შეწყდა და გადაეცა არქივს.  

(ფონდი #6, საარქივო #45453, ტომი #1, კოსტავა გრიგოლ ქრისტეფორეს ძე)

შალვა სოსლანის ბედი

შალვა ბესარიონის ძე სოსლანი (სოსელია), ფსევდონიმი - «Павел Иверьянов», 45 წლის, მცხ. ქ. ქუთაისში, 1941 წლის ივნისამდე ცხოვრობდა მოსკოვში სრეტენსკის ბულვარზე, საბჭოთა მწერალთა კავშირის მოსკოვის ორგანიზაციის წევრი. 

ალ. ჩაჩიკოვი მის შესახებ დაკითხვისას ამბობს: 1941 წელს როდიონ მიხეილის ძე აკულშინთან[1] ერთად საკუთარი ნებით წავიდა ფრონტზე. 1941 წლის ოქტომბერში ტყვედ ჩაუვარდა გერმანელებს, თვე-ნახევარი იყო როსლავლის ბანაკში, მერე გაგზავნეს გერმანული პროპაგანდის სმოლენსკის განყოფილებაში. პროპაგანდის განყოფილებაში იგი მუშაობდა 1942 წლის მაისამდე. გაზეთ „ახალ გზაში“ გამოაქვეყნა მოთხრობა „არავის მიწაზე“ («на ничьей земле»). რომელშიც მოუწოდებდა საბჭოთა ხალხებს, უარი ეთქვათ გერმანელთა წინააღმდეგ შეიარაღებულ ბრძოლაზე, აცხადებდა რა, რომ მხოლოდ ისინი მოუტანენ რუს ხალხს ბედნიერებას. 1942 წლის მაისში სოსლანი ჩემთვის უცნობი მიზეზებით გერმანლებმა გაგზავნეს გერმანიის ერთ-ერთ საკონცენტრაციო ბანაკში და მისი შემდგომი ბედის შესახებ აღარაფერი ვიცი. 

---

[1] მცხ. ქ. კუიბიშევში, 53 წლის, საბჭოთა მწერალთა კავშირის მოსკოვის ორგანიზაციის წევრი, იგი თავსი ნებით გადავიდა გერმანელთა მხარეს და გააგზავნეს გერმანული პროპაგანდის სმოლენსკის განყოფილებაში. იგი იყო მუდმივი თანამშრომელი გერმანელთა მიერ გამოცემული ანტისაბჭოთა გაზეთებისა „ახალი გზა“ ("Новый путь") და „ზარი“ („Колокол»).

(ფონდი 6, საარქივო 45362, ტომი 6, ყუთი 105)

კონფერენცია

2018 წლის 16 მაისს ქართული ლიტერატურის ინსტიტუტში გაიმართა კონფერენცია შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის მიერ დაფინანსებული პროექტის „ბოლშევიზმი და ქართული ლიტერატურა მეორე მსოფლიო ომის დაწყებიდან სკკპ მე-20 ყრილობამდე (1941-1956)“ - ფარგლებში, რომელზეც წარმოდგენილი იყო კვლევის შუალედური შედეგები.

ჩემო სამშობლო, შენ გენაცვალე

ჩემო სამშობლო, ჩემო ლამაზო,
ჩემო იმედო და ჩემო მხარე,
შენ გაბარია ჩემი ვარსკვლავი,
არ დამიჩაგრო, შენ გენაცვალე.

მშობელი დედაც შენ გაბარია,
არ მოაწყინო და გაახარე,
რა უყოთ, რომ მე უცხო მხარეს ვარ,
ჩემო სამშობლო, შენ გენაცვალე.

უშენოთ ყოფნა არ შემიძლია,
რა ვქნა, რა უყო შენ ჩემო მთვარე,
სიმღერიღ, ცეკვით გიგონებ ტკბილად,
ჩემო სამშობლოვ, შენ გენაცვალე.

სულისკვეთება უცხო მხარეში

დავბერებულვარ უდროვოდ,
ბედისგან განაწირია,
სადაც კი თვალი გასწვდება
ყველგან ომი და ჭირია.
ბევრი მინახავს მე ტანჯვა
და ბევრი გასაჭირია,
ვაჟკაცს ცრემლები შეარცხვენს
უცრემლოდ დამიტირია.
დაუკარ ტკბილო ჩონგურო,
დარდის გაქრობა გვჭირია,
ათასში ერთი დავრჩებით
ხედავ ტიფი და ჭირია.

ემიგრანტი ქართველი ექიმის ტრაგიკული ამბავი

1943 წელს დააპატიმრეს იმჟამად ირანის მოქალაქე, 1902 წელს ს. ახალ სენაკში დაბადებული ექიმი-თერაპევტი ვიქტორ პორფირეს ძე ჟღარკავა. იგი ემიგრანტი იყო 1929 წლიდან, ცხოვრობდა და კერძო სამედიცინო პრაქტიკას ეწეოდა ირანში.

დაპატიმრების შესახებ დადგენილებაში ნათქვამია:  

`განვიხილე რა სსსრ შსსკ-ში შემოსული მამხილებელ-დანაშაულებრივი მასალები ჟღარკავა ვიქტორ პორფირის ძისა,

ვპოვე:

ჟღარკავა ვიქტორ პორფირის ძეს 1929 წელს ჰქონდა კავშირი არალეგალურ კ/რ ორგანიზაციასთან, არალეგალურად დაარღვია საზღვარი და გადავიდა ირანში. იქ დაუკავშირდა ადრე წასულ ემიგრანტებს, შემდეგ კი `საზღვარგარეთულ მენშევიკურ ბიუროს~ პარიზში. მან მიიღო მანდატი, როგორც საქართველოს ყოფილი მენშევიკური ხელისუფლების წარმომადგენელმა და მათივე დავალებით დააფუძნა ირანში `ეროვნული კომიტეტი~, რის შემდეგაც შეუდგა აქტიური კ/რ ჯაშუშური საქმიანობის განხორციელებას სსრკ-ის წინააღმდეგ. იგი გამოგზავნეს ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიაზე სპეციალური კ/რ დავალებით, ასევე იყო დაკავშირებული უცხოური დაზვერვის წარმომადგენლებთან.

ეჭვმიტანილია დანაშაულში, რომელიც გათვალისწინებულია საქ. სსკ-ის 58-1ა და 58-11 მუხლებით.~    

საბრალდებო დასკვნის მიხედვით, მას ბრალად დასდეს სამშობლოს ღალატი, რაც გამოიხატა 1929 წელს სამშობლოდან გაქცევითა და ანტისაბჭოთა საქმიანობით, კერძოდ, იგი ასრულებდა ემიგრაციული ცენტრის კონტრრევოლუციურ დავალებებს საქართველოს ტერიტორიაზე. ჟღარკავა ვიქტორ პორფირეს ძის ბრალი ჩაითვალოს დამტკიცებულად და მიესაჯოს 20 წელი შრომა-გასწორების კოლონიაში. აღნიშნული ბრალდება განიხილა სსრკ შსსკ სასამართლომ და ბრალდებულს სასჯელი 10 წლით შეუმცირა.

მოგვიანებით მის მეუღლეს მოუთხოვია საქმის გადახედვა, საქმეს გადახედეს, მაგრამ განაჩენი ძალაში დატოვეს. 

(ფონდი #6, საარქივო #43635-07, ტ. #4, ყუთი #142, ჯღარკავა ვ. პ.)